wykarczak sosnowiec tępienie

Wykarczak sosnowiec – groźny szkodnik drzew iglastych

Czym jest Wykarczak sosnowiec ?

Wykarczak sosnowiec (Arhopalus rusticus) znany również jako wykarczak sosnowy to owad z rodziny kózkowatych będący groźnym szkodnikiem drewna.

Występowanie wykarczaka sosnowca

Wykarczak sosnowiec występuje na terenie Europy, Syberii, Sachalinu, Kaukazu, Zakaukazia, Iranu, północnych Chin, Korei i Japonii. Na terenie Polski wykarczak sosnowiec jest pospolity na terenach nizinnych. Występuje również w okolicach gór aż do wysokości wynoszącej 700 metrów, ale jest go tam znacząco mniej. Wykarczak sosnowiec spotykany jest zwłaszcza w ubogich, przerzedzonych drzewostanach sosnowych.

Żerowanie wykarczaka sosnowca

Wykarczak sosnowych żeruje głównie w drewnie zdrowym. Zasiedla on przede wszystkim pniaki drzew iglastych w tym zwłaszcza sosen. Bardzo często wykarczak sosnowiec atakuje odziomkową część pni znajdującą się na wysokości do 150 centymetrów, a także odziomkowe części żywych drzew uszkodzonych przez ogień i drzew obumierających. Na materiale leżącym wykarczak sosnowiec opada zwłaszcza odziomkowe części pni z grubą korą.

Jak wygląda wykarczak sosnowiec?

Osobniki dorosłe wykarczaka sosnowca maja od 9 do 30 milimetrów długości. Ich barwa jest jasno lub ciemnobrunatna. Jasnobrązowe są głównie samce wykarczaka sosnowca, a ciemnobrązowe są głównie samice wykarczaka sosnowca. Przedplecze wykarczaka sosnowca jest ma płaskie wgniecenia na tarczy i zaokrąglone boki.

Białe, smukle jaja wykarczaka sosnowca mają od 1,6 do 2, 5 milimetrów długości.

Białożółte larwy wykarczaka sosnowca osiągają do 35 milimetrów długości. Głowa larwy wykarczaka sosnowca jest krótka. Jej długość jest mniejsza od jej szerokości. Obie części puszki głowowej wykarczaka sosnowca na całej swojej długości zrośnięte są ze sobą. W tylnej części rozchodzą się one na boki. Tarcza przedplecza wykarczaka sosnowca jest schitynizowana. W swojej tylnej części jest ona ciemnożółta. Na dziewiąty segmencie odwłoka wykarczaka sosnowca znajdują się dwa niewielkie kolce.

Białożółte poczwarki wykarczaka sosnowca osiągają od 14 do 18 milimetrów długości. Wyglądem przypominają one osobniki dorosłe wykarczaka sosnowca. Na ostatnim segmencie odwłoka larwy wykarczaka sosnowca znajdują się dwa zgięte ku sobie kolce o sierpowatym kształcie.

Rozmnażanie się i rozwój wykarczaka sosnowca.

Osobniki dorosłe wykarczaka sosnowca pojawiają się od początku czerwca aż do połowy września. Pojedyncza samica wykarczaka sosnowca składa o 800 jaj. Jaja składane są przez samice wykarczaka sosnowca partiami liczącymi od kilkunastu d kilkudziesięciu sztuk w pęknięciach drewna i w szparach grubej kory. Po upływie kilkunastu dni z jaj wylęgają się larwy. Na początku żerują one pomiędzy drewnem, a korą. Dopiero później wykarczaki sosnowce wgryzają się w drewno. Długość żerowania larw wykarczaka sosnowca pod korą zależy od tego kiedy złożone zostały jaja i od zdrowotności łyka. Żerowanie to może trwać od 1,5 do 11 miesięcy. Zazwyczaj larwy wykarczaka sosnowca wgryzają się w drewno już jesienią. Zapełniają one swoje chodniki mieszaniną składającą się z drobnych wiórków drewna i mączki złożonej z kory. Kształt chodników drążonych przez larwy wykarczaka sosnowca zmienia się w zależności od tego w jakim drewnie odbywa się ich żerowanie. Chodniki drążone przez larwy wykarczaka sosnowca w bielu mają kształt silnie spłaszczonego owalu. Chodniki drążone przez wykarczaka sosnowca są bardziej owalne. Szerokość chodników drążonych przez larwy jest dość zróżnicowana. Mają one od 7 do 16 milimetrów szerokości.

Wiosną roku w którym nastąpi wylot osobników dorosłych wykarczaka sosnowca larwy wykarczaka sosnowca sporządzają kolebki poczwarkowe mające wymiary wynoszące 45 x 8 x 16 milimetrów. Kolebki te dość często oddalone są od powierzchni drewna na głębokość wynoszącą kilka centymetrów. Osobniki dorosłe opuszczają te kolebki poczwarkowe przez wygryzane przez larwy chodniki wyjściowe. Otwory wylotowe przez które osobniki dorosłe nie opuściły jeszcze drewna zabezpieczone są zatyczkami z mączki drzewnej.

Osobniki dorosłe wylegają się z poczwarek po upływie kilkunastu dni, a po upływie kolejnych kilku dni opuszczają one drewno. Rozwój wykarczaka sosnowca najczęściej trwa 2 lata, ale w niesprzyjających warunkach może on przedłużyć się do nawet 3 lub więcej lat. To jak długo będzie trwał rozwój wykarczaka sosnowca uzależnione jest od czynników takich jak wilgotność, temperatura i wartość odżywcza drewna. Wykarczak sosnowiec lubi wysoką temperaturę i wilgoć. W przypadku młodych larw minimalna wilgotność drewna w której mogą się one rozwijać to 20 %. Wraz z rozwojem larw ich wymagania dotyczące wilgotności drewna zmniejszają się. Dzięki temu wykarczaki mogą kończyć swój rozwój w budynkach jeśli trafiły one do nich z drewnem.

Szkody wyrządzane przez wykarczaka sosnowca

Wykarczak sosnowiec jest jednym z najgroźniejszych szkodników drewna występujących na terenach leśnych. Wykarczak sosnowiec niszczy za równo odziomkowe części pni stojących drzew jak i drzewa świeżo ścięte. Wykarczak sosnowiec niszczy też budynki do których trafił już z drewnem.

Zwalczanie wykarczaka sosnowca

Działania podejmowane w celu ograniczania strat powodowanych przez wykarczaka sosnowca polegają głównie na przestrzeganiu zasad higieny lasu i składowisk drewna. Jeśli na terenach leśnych zalega nieokorowany surowiec to powinien on zostać zabezpieczony za pomocą czynników chemicznych.

Zwalczanie wykarczaka sosnowca za pomocą drzew pułapkowych

Często stosowaną metodą zwalczania wykarczaka sosnowca jest zwalczanie wykarczaka sosnowca za pomocą drzew pułapkowych. Drzewa pułapkowe używane by przeprowadzić zwalczanie wykarczaka sosnowca wykładane są w miejscach cechujących się wysokim stopniem nasłonecznienia. Pierwsze drzewa pułapkowe wykładane są przed połową maja. Korowane są one pod koniec czerwca. Druga seria drzew pułapkowych wykładana jest około 15 czerwca, a korowana w drugiej połowie lipca. Trzecia seria drzew pułapkowych przygotowywana jest około 15 lipca, a jej okorowanie następuje pod koniec sierpnia lub na początku września. Jeśli larwy nie weszły w głąb drewna same jego korowanie może okazać się niewystarczające. W takim przypadku konieczne może okazać się przetarcie materiału, a także obcięcie i spalenie opanowanych przez wykarczaka sosnowca boków tarcicy. Jeśli w danym miejscu wykarczak sosnowiec występuje masowo jego ilość może zostać zmniejszona poprzez opryskanie materiału lęgowego insektycydami. Insektycydy te powinny zostać zastosowane w czasie, gdy osobniki dorosłe przygotowują się do wyjścia na zewnątrz drewna.

Wykarczak ciemny (Arhopalus ferus)

Bliskim krewnym wykarczaka sosnowca jest wykarczak ciemny znany również jako wykarczak świerkowy. Za równo jego rozwój jak i zwyczaje wykarczaka ciemnego są dość podobne do wyglądu i zwyczajów wykarczaka sosnowego. Wykarczak ciemny występuje na terenie Polski znacznie rzadziej niż wykarczak sosnowiec. Osobniki dorosłe wykarczaka ciemnego mają od 13 do 25 milimetrów długości. Mogą mieć one barwę od ciemnobrązowej aż po czarną. Oczy wykarczaka sosnowca są nagie, a pokrywy mają zaokrąglony zewnętrzny brzeg. Trzecie człony stóp wykarczaka sosnowca wycięte są co najwyżej do połowy.