Dzienne archiwum: 17 października 2018

Rzemlik topolowiec

Rzemlik topolowiec – morfologia, zwyczaje i zwalczanie

Czym jest Rzemlik topolowiec ?

Rzemlik topolowiec (Saperda carcharias) jest fizjologiczno-technicznym szkodnikiem pierwotnym topól zaliczanym do rodziny kózkowatych, podrodziny Lamiinae (zgrzypikowate), plemienia Saperdini (rzemliki) i rodzaju Saperda (rzemlik).

Opisanie rzemlika topolowca

Rzemlik topolowiec opisany został dość dawno bo już w 1758 roku przez Karola Linneusza. W 1775 roku Johann Chrstian Fabriucius przeniósł go do rodzaju Saperda. W wydanym w 1837 roku podręczniku entomologii leśnej Ratzenburga znalazło się już całkiem sporo informacji dotyczących tego gatunku. W 1839 roku Mulsant podzielił rodzaj saperda na 5 podrodzajów i zaliczył rzemlika topolowa do podrodzaju Anaerea. W przeszłości rzemlik topolowiec był również zaliczany do rodzajów Lamia i Leptura. Pierwsza większa praca dotycząca rzemlika topolowca pochodzi z 1920 roku kiedy to Ritchie opublikował liczącą sobie 44 strony pracę podsumowującą wyniki swoich prac nad tym drewnożernym owadem przeprowadzonych na terenie Szkocji. W 1935 roku pracę na temat rzemlika topolowca opublikowała radziecka uczona Sselistschenska. W 1951 pracę dotyczącą rzemlika topolowca opublikował inny radziecki uczony Greczkin. W Polsce wiele badań dotyczących rzemlika topolowca przeprowadził Władysław Strojny, który obszernie przedstawił wyniki swoich badań w pracy „Szkodniki drewna drzew szybko przyrastających”.

Skąd się wzieła nazwy rzemlika topolowca

Polska nazwa rzemlika topolowca została utworzona przez profesora A. Kozikowskiego. W wydanej w 1858 roku II tomie Historii Naturalnej systematycznie ułożonej profesor Leśniewski nazywał go rzemlikiem gnojowcem. We Francji ten drewnożerny robak znany jest jako Saperde chagrinee, w Niemczech ten żerujący w drewnie robak znany jest jako grosser pappel-bockkafer lub grosser pappelbock, we Włoszech ten drewnojad znany jest jako Saperda maggiore del pioppo, a w Rosji rzemlik topolowiec znany jest jako bolszoj topolowyj lub skripun bolszoi osinowyj.

Występowanie rzemlika topolowca – gdzie można go spotkać

Rzemlik topolowiec jest szeroko rozpowszechniony na terenie Europy oraz północnej części Azji. W Europie obecność rzemlika topolowca została wykazana na terenie Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburgu, Wielkiej Brytanii, Danii, Norwegii, Szwecji, Finlandii, Liechtensteinu, Niemiec, Polski, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Litwy, Łotwy, Estonii, Rosji, Rumunii, Mołdawii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Albanii, Macedonii, Bułgarii i  Grecji. Na terenie Azji rzemlik topolowiec występuje w Turcji, na Kaukazie, Syberii, w północnej części Chin i w Korei. Na terenie Polski rzemlik topolowiec występuje dość często, a na niektórych obszarach jest liczny.

Na terenach górskich ten drewnożerny owad pojawia się aż do wysokości wynoszącej 900 metrów nad poziomem morza, czyli na wysokości, która dla niektórych spośród występujących w Polsce szkodników drewna jest już niedostępna. Rzemlik topolowiec w Polsce występuje wszędzie tam, gdzie topole czyli na terenie lasów liściastych oraz w zadrzewieniach i uprawach topolowych.

Żerowanie rzemlika topolowca i wyrządzane szkody

Jak już wspominaliśmy rzemlik topolowiec żeruje głównie na topolach w tym zwłaszcza na osice. Poza osiką ten drewnożerny robak żeruje również na topoli czarnej znanej też jako sokor lub topola nadwiślańska, topoli szarej, topoli włoskiej, topoli kanadyjskiej i mieszańcach różnych gatunków topól. Bardzo rzadko zdarza się, aby ten drewnojad żerował na topoli białej. Prawdopodobnie rzemlik topolowiec może żerować na wszystkich gatunkach topól, choć jak dotąd nie na wszystkich odnotowano jego żerowanie. Rzemlik topolowiec atakuje części odziomkowe topól.

cornecoRzadko zdarza się aby atakował on wyższe partie żywych drzew, a tylko wyjątkowo żeruje w grubszych gałęziach topól. Rzemlik topolowiec może żerować w drzewach w różnym wieku począwszy od drzew dwuletnich aż po drzewa czterdziestoletnie, a nawet starsze. Ten drewnożerny owad żeruje w drzewach mających od 2 do 30 centymetrów grubości. Szczególnie liczny ten odżywiający się drewnem robak jest na stanowiskach dobrze nasłonecznionych. Obok topoli rzemliki topolowce żerują również, choć już znacznie rzadziej na wierzbach, choć istnieją też autorzy, którzy uważają, że jest inaczej i rzemlik topolowiec żeruje wyłącznie w topolach, a informacje o żerowaniu rzemlika topolowca na wierzbach wynikają jedynie z powtarzania błędu popełnionego przez jakiegoś autora w przeszłości lub z podobieństwa larw rzemlika topolowca do larw innych gatunków żerujących w drewnie owadów.

 

 

Jak wygląda rzemlik topolowiec

Osobniki dorosłe Rzemlika topolowca mają od 19 do 31 milimetrów długości. Szerokość tułowia osobników dorosłych tych żerujących w drewnie owadów wraz z nasadą przednich skrzydeł ma od 6 do 9 milimetrów. Ciało tego drewnożernego owada gęsto pokryte jest jasno lub szarożółtymi, krótkimi włoskami.

Czułki samic rzemlika topolowca są krótsze, a samców dłuższe od ich ciał. Ostatni z członów czułków tego odżywiającego się drewnem owada pokryty jest szarymi włoskami. Czułki osobników dorosłych tych drewnojadów mają postać jedenastoczłonowych szczecin. W swojej końcowej części są one cieńsze i ostro zakończone. Najgrubszy jest mający maczugowaty kształt pierwszy z członów czułek. W pobliżu nasady przewęża się on w kulisty, całkowicie schowany w puszce głowowej odcinek. Drugi człon czułek jest niewielki i ma kielichowaty kształt. Najdłuższy jest lekko rozszerzający się przy końcu trzeci człon. Kolejne człony czułek są dość podobne do siebie. Każdy kolejny z nich jest coraz krótszy i cieńszy. Ostatni z członów jest ostro zakończony. Środkowe człony czułek pozbawione są owłosienia przy wierzchołku. Wyglądają one jakby były czarno obrączkowane.

Ciała osobników dorosłych rzemlika topolowca są wydłużone. W swojej wierzchniej części są one słabo sklepione. Czasami zdarza się, że starsze osobniki rzemlika topolowca wycierają się i przybierają czarną barwę. Głowa rzemlika topolowca jest opuszczona w dół i dość silnie wciągnięta do przedtułowia. Z przodu ma kwadratowy zarys z zaokrąglonym wierzchem. U samic jest ona większa niż u samców. Przez czoło oraz ciemię rzemlika topolowca biegnie dobrze widoczna bruzdka. Krótka szyja rzemlika topolowca w przekroju poprzecznym jest okrągła. Nerkowate oczy tego żerującego w drewnie robaka silnie przewężają się w miejscu, w którym osadzone są czułki. Narządy gębowe typu gryzącego są silnie wykształcone i dobrze zaznaczone. Szerokość górnej wargi jest większa od jej długości. Przy nasadzie zwęża się ona. Naroża zaokrąglone. W środku na przednim brzegu znajduje się wcięcie. Całość gęsto pokryta jest krótkimi włoskami. Znajdują się tam również włoski dłuższe, ale są one nieliczne. Spod wargi wystają częściowo przykryte przez nią potężne, a jednocześnie mocno schitynizowane parzyste żuwaczki. Żuwaczki te są niemal płaskie. Jedynie na zewnętrznych brzegach są one lekko wypukłe.

Na krawędziach zewnętrznych są one sierpowato wycięte do połowy. Żuwaczki są wypolerowane i z wyjątkiem nasady pozbawione włosów. Pod żuwaczkami znajdują się lepiej wykształcone parzyste żuchwy. Dwa pierwsze z ich członów, a mianowicie pieniek i kotwiczka zrośnięte są w jedną całość. Do wewnętrznej krawędzi pieńka przymocowana jest nieruchoma żuchwa zewnętrzna. Wewnętrzny brzeg żuchwy gęsto pokryty jest błyszczącymi, grubymi i krótkimi szczecinami mającymi brunatną barwę. Głaszczki żuchwowe składają się z czterech członów. Dolna warga na sercowaty zarys. Znajduje się na nich para trójczłonowych głaszczek wargowych. Pierwszy z tych członów jest krótki. Drugi człon ma maczugowaty kształt. Trzeci człon głaszczek ma wrzecionowaty kształt i poprzecznie ścięty wierzchołek. Wszystkie człony są skąpo owłosione. Pierwszy z nich ma brunatną barwę, a pozostałe są ciemno zabarwione.

Przedplecze rzemlika topolowca jest gęsto, ziarniście i grubo punktowane oraz pokryte bardzo licznymi, niewielkimi, czarnymi punktami. Przedtułów ma cylindryczny kształt. Jego długość jest mniejsza od szerokości. Na środku przedplecza znajduje się wąski, podłużny szew. Śród i zatułów są zrośnięte ze sobą. W przekroju poprzecznym mają one trójkątny zarys. W części grzbietowej są one łukowato wygięte, a po stronie brzusznej zaokrąglone. Grzbietowa część wspomnianych odcinków jest błyszcząca, gładka, ciemna i pozbawiona włosów.  Tarczka ma trójkątny kształt i zaokrąglony wierzchołek.

Pokrywy samic rzemlika topolowca słabiej zwężają się ku tyłowi niż jest to w przypadku pokryw samców rzemlika topolowca. Pokrywy ściśle przylegają do ciała. Nieznacznie, zwłaszcza w przypadku samców wystają one poza koniec odwłoka. Pokrywy samców zwężają się ku końcowi, a pokrywy samic są niemal równoległe. W pobliżu nasady pokrywy pod ostrym kątem zaginają się ku dołowi, a im dalej ich końca tym bardziej stają się one zaokrąglone.

Błoniaste skrzydła są dłuższe od pokryw pod którymi są poprzecznie i podłużnie złożone.

Nogi rzemlika topolowca są smukłe. Najdłuższa jest ich ostatnia para. Biodra dwóch pierwszych par nóg mają kulisty kształt, a trzeciej pary są łódkowate. Krętarze są trójkątne. Uda wrzecionowate, a od zewnątrz przypłaszczone. Piszczele rozszerzają się ku wierzchołkowi. Na przedniej parze nóg znajduje się skośna bruzdka. Stopy składają się z czerech członów. Dwa pierwsze z nich są kielichowate i spłaszczone od strony spodniej. Pierwszy człon ostatniej pary nóg jest dwukrotnie dłuższy od drugiego. Trzeci człon składa się z dwóch płatów. Od spodu jest on spłaszczony. Znajduje się na nim głębokie wcięcie sięgające 4/5 jego długości. We wcięciu tym znajduje się czwarty człon, który zakończony jest niezrośniętymi pazurkami.

Odwłok rzemlika topolowca jest półkolisty z lekko wniesioną częścią grzbietową. Stopniowo zwęża się on ku końcowi. W części grzbietowej odwłok rzemlika topolowca jest niemal pozbawiony włosów.

Białe jaja rzemlika topolowca są owalne, a ich bieguny zaokrąglone. Mają one od 3,5 do 5 milimetrów długości. Z czasem fragment jaja w którym styka się ono z miazgą przybiera barwę czerwonawo-brunatną, a na chorionie pojawiają się wąskie rysy. Rysy te zazwyczaj są ukośne, rzadziej poprzeczne.

Larwy rzemlika topolowca osiągają do 47 milimetrów długości. Składają się one z poziomo osadzonej głowy i 12 segmentów. Ciała tych odżywiających się drewnem robaków zwężają się ku tyłowi. Ponadto w połowie ich ciał znajduje się przewężenie. Przedplecze tego drewnojada jest brunatne i silnie schitynizowane. W jego tylnej części znajdują się gęste, ciemnobrunatne, skierowane ku tyłowi ziarenka. Grzbietowe poduszki odwłokowe larw rzemlika topolowca są gęsto pokryte niewielkimi kolcami i silnie wypukłe. Pierwszy z segmentów z których zbudowane jest ciało larwy rzemlika topolowca znacząco wyróżnia się na tle pozostałych. W swojej grzbietowej części jest on ścięty pod katem 45 stopni. Na obu stronach ich powierzchni znajdują się 2 bruzdki. Bruzdki te są hakowato zagięte do wewnątrz pod katem prostym. Powierzchnia ścięcia pokryta jest ciemnymi, drobnymi, chitynowymi wzgórkami. Wzgórki te mają formę zwróconego wierzchołkiem do góry trójkąta równoramiennego z zaokrąglonymi rogami. Na brzusznej stronie pierwszego segmentu znajdują się dwie niewielkie tarczki mające kształt zwróconego do wewnątrz trójkąta o szerokiej podstawie. Pozostałe segmenty z których zbudowane jest ciało larw są bardzo podobne do siebie i wyraźnie zaznaczone. Na grzbietowej stronie segmentów od czwartego do dziesiątego biegną trzy bruzdki z których najsilniej widoczna jest bruzdka środkowa. Do trzeciego segmentu sięgają tylko dwie boczne bruzdki, które rozpoczynają się w połowie tego segmentu.

Na brzusznej stronie ciała larwy znajdują się dwie boczne bruzdki biegnące od 2 do 4 segmentu. Na brzusznej i grzbietowej stronie segmentów od 2 do 10 znajdują się brunatne, chitynowe wzgórki. Wzgórki te ułożone są w powierzchnie zbliżoną do elipsy. Chitynowe zgrubienia używane są przez larwy do poruszania się po chodnikach bez narażania na uszkodzenia ich miękkich ciał. Na obu bokach larw, ale bliżej strony grzbietowej znajduje się 9 przetchlinek. Przetchlinki te są ciemne i mają kształt elipsy. Największa jest pierwsza para przetchlinek znajdująca się na granicy pierwszego i drugiego segmentu. Kolejne przetchlinki znajdują się na segmentach od 4 do 11. Ostatni z segmentów w swojej końcowej części podzielony jest na 3 części. Przypomina on Y z szeroko rozstawionymi ramionami. Głowy tych drewnożernych larw są gładkie, błyszczące i białawo-żółte. Znajdują się na nich nieliczne, szczeciniaste włoski. Głowa larw lekko wystaje z pierwszego segmentu przedplecza od którego jest ona dwukrotnie węższa. Jest ona spłaszczona i prostokątna w przekroju poprzecznym. Jej naroża są zaokrąglone, a stosunek boków to 2:1. Larwy potrafią wyciągać swoją głowę z pierwszego segmentu. Fragment głowy chowający się w pierwszym segmencie jest jaśniejszy od reszty głowy. Barwą przypomina on ścięcie pierwszego segmentu. Część głowy pozostająca na zewnątrz jest ciemnobrunatna, a nawet czarna. Szczególnie ciemna jest głowa larwy rzemlika topolowca w okolicach narządów gębowych.

Wspomniane narządy gębowy są bardzo silnie zbudowane. Dotyczy to zwłaszcza żuwaczek, które są bardzo wyraźne podczas każdego z okresów życia larwy. Żuwaczki te mają kształt stożka z szeroką częścią podstawową. Żuwaczki są najsilniej ubarwioną spośród wszystkich części ciał larw. Żuwaczki larwy rzemlika topolowca przykryte są brunatną, półkolistą, wciętą przy nasadzie górną wargą. Żuchwa rzemlika topolowca składa się z członu podstawowego w którym umieszczony jest drugi, mniejszy człon.

Warga dolna ma postać płatowatego mięsistego tworu. Jest on równie długi co 2 podstawowe człony żuchw. Z boku w połowie długości dolnej wargi znajdują się dwuczłonowe, ostro zakończone głaszczki, które sięgają do połowy długości żuchwy. W dolnej części dolna warga gęsto pokryta jest szczecinastymi włosami. Obok nasady żuwaczek znajdują się krótkie czułki. Dwa pierwsze człony czułek są stożkowate, a trzeci jest większy od drugiego. Larwy rzemlika topolowca pod względem wyglądu są bardzo podobne do larw rzemlika osikowego. Larwy rzemlika topolowca są jednak od nich minimalnie grubsze, a pierwszy segment ich ciała jest szerszy.

Żółtawe, rzadko owłosione poczwarki tego drewnożernego robaka mają od 19 do 34 milimetrów długości. Pod względem wyglądu są one dość podobne do osobników dorosłych tego drewnożernego owada. Poczwarki samic rzemlika topolowca są większe, silniej zbudowane, ich odwłok jest grubszy, a czułki krótsze niż jest to w przypadku samców rzemlika topolowca. Początkowo poczwarki rzemlika topolowca są cielistożółte. Przysadki, głowa, odwłok i część grzbietowa tułowia są nieco ciemniejsze od reszty ich ciał. Długość ciał poczwarek rzemlika topolowca jest podobna do długości ciał osobników dorosłych. Głowa poczwarek jest silnie pochylona w kierunku stron brzusznej.

Ich czułki ułożone są wzdłuż bocznej strony ciała. Z wyjątkiem drugiej pary odnóży zakręcają one w stronę głowy. Uda wszystkich odnóży skośnie skierowane są w stronę grzbietu. Do nich niemal równolegle dociągnięte są golenie. Stopy odbiegają do tyłu. Kikutowate, jednakowej długości skrzydła obu par sięgają najwyżej do trzeciego segmentu odwłoka. Skośnie skierowane są one do dołu równolegle do pochylenia głowy. Wciśnięte są pomiędzy ciało, uda i golenie. Końcowa część skrzydeł wywinięta jest na trzecią parę odnóży. Ciało poczwarki skąpo pokryte jest włosami. Najwięcej jest ich na ostatnim segmencie odwłoka. Na ostatnim tergicie odwłokowym poczwarki rzemlika topolowca znajduje się mające kształt podkowy zgrubienie, które pokryte jest ostrymi kolcami.

Rozmnażanie się i rozwój szkodnika jakim jest rzemlik topolowiec

W Polsce osobniki dorosłe rzemlika topolowca pojawiają się od końca czerwca aż do końca września. Najliczniejsze są w lipcu i na początku sierpnia. W krajach o cieplejszym klimacie mogą one pojawiać się wcześniej. Wahania dotyczące liczebności rzemlików topolowców w poszczególnych latach są dość spore.

Po wylęgnięciu się osobniki dorosłe rzemlika topolowca odbywają żer dojrzewający w koronach drzew. Najczęściej rozpoczyna on się po upływie od 1 do 3 dni od opuszczenia drewna przez rzemliki topolowce. Podczas żeru dojrzewającego te drewnożerne owady wygryzają w koronach drzew koliste otwory z postrzępionymi brzegami, obrączkują cieńsze pędy i tworzą nieregularne dziury w liściu z charakterystycznie postrzępionym brzegiem. Rzadko zdarza się, aby rzemliki topolowce tworzyły więcej niż jedną dziurę w jednym liściu. Wielkość tych dziur jest zróżnicowana. Mają one od 3×4 do 27x 13 milimetrów. W drewnie dorosłe rzemliki topolowce zjadają kambium i łyko, a także uszkadzają powierzchniowe warstwy drewna. Dorosłe ezemliki topolowce dość dobrze latają, ale starają się oszczędzać energię. Na kolejne gałązki przenoszą się powoli używając do tego celu nóg zamiast skrzydeł. Nawet osobniki dorosłe, które zostały strącone z gałęzi prędzej spadną na ziemię niż użyją skrzydeł aby zatrzymać spadanie. Zdarza się to jednak rzadko ponieważ odnóża umożliwiają im dobre trzymanie się gałęzi. W warunkach laboratoryjnych stwierdzono nawet, że potrafią one poruszać się po szklanych ścianach, a nawet sufitach.

Aktywność rzemlików topolowców przypada głównie na zmierzch i późny wieczór. Kopulacja rzemlików topolowców trwa dość długo bo aż kilka godzin. Czasami zdarza się, że samce walczą pomiędzy sobą o samice.

Jaja składane są przez samice tego drewnojada pojedynczo w sporządzanych za pomocą żuwaczek nacięciach w korze. Nacięcia te najczęściej zlokalizowane są w dolnej części pnia zdrowych drzew. Większość z nich znajduje się na wysokości wynoszącej od 2 do 12 centymetrów. Nieliczne znajdują się wyżej aż do wysokości 150 centymetrów. Jaja składane są przez samice rzemlika topolowca na większych wysokościach głównie w przypadku drzew starszych, których kora w dolnej części jest już mocno zgrubiała. Przed złożeniem jaj samice rzemlika topolowca chodzą po powierzchni pnia i badają ją za pomocą pochylonych w dół czułek. Jaja składane są przez samice rzemlika topolowca na gładkiej powierzchni pni lub wewnątrz pęknięć. Podczas składania jaj samica rzemlik topolowca ustawiona jest do pnia poprzecznie lub skośnie, a następnie wygryza za pomocą żuwaczek szparę w której umieszcza pokładełko. Szerokość tej szpary wynosi nie więcej niż milimetr, długość od 4 do 7 milimetrów (najczęściej jest to 6 milimetrów), a głębokość od 2 do 3 milimetrów.

Podczas wygryzania szpary często zdarza się, że samica wysuwa pokładełko na zewnątrz i skrzypi bez wyraźnego powodu. Po wygryzieniu szpary samica ustawia się do niej tyłem i za pomocą końca odwłoka poszukuje wygryzionego miejsca. Zazwyczaj trwa to dość krótko, a samicy udaje się odnaleźć szparę już po kilku dotknięciach. Po odnalezieniu otworu samica wpuszcza do niego pokładełko, podnosi się w górę na dwóch parach odnóży i pozostając w bezruchu zaczynają składać jajo. Podczas składania jaja wysuwa ona czułki do przodu. Po złożeniu jaja przez samicę rzemlika topolowca wypuszcza ona z odwłoka krzepnącą ciecz i zalewa nią szparę. Na drzewach o cienkim łyku jajo umieszczane jest pomiędzy łykiem, a drewnem, a na drzewach o grubym łyku wewnątrz łyka. Po złożeniu kilku jaj samica przerywa ich składanie, opuszcza szyjkę korzeniową i wędruje w górę pnia, czasami nawet aż do korony lub schodzi na ziemię. Tam samica ponownie kopuluje, a potem ponownie składa jaja. Zdarza się to wielokrotnie. Samica nie przestaje składać jaj nawet jeśli jest niepokojona podczas tej czynności. Często zdarza się również, że samice wygryzają otwory, ale ostatecznie nie składają w nich jaj. W każdej szparze umieszczane jest jedno jajo.

Na wylęg larw z jaj złożonych przez samice rzemlika topolowca trzeba czekać dość długo bo aż do następnego roku. Wylęg ten ma miejsce od końca kwietnia do początku czerwca. Drewnożerne larwy żerują w drzewach zdrowych. Jeśli drzewo w którym żerują larwy uschnie podczas ich żerowania zginą one razem z nim.

Larwy tych drewnożernych owadów wygryzają w drewnie płaskie chodniki o kolistym zarysie. Powstające przy tym drobne wiórki wyrzucane są przez te robaki żerujące w drewnie na zewnątrz ich żerowisk. Później kształt drążonych przez te drewnożerne larwy chodników zmienia się. Staja się one podłużne, a ich przekrój eliptyczny. Chodniki drążone w tym czasie zapełniane są przez larwy mającymi 4 milimetry długości wiórkami. Rzemliki topolowce wywiercają w korze otwory przez które te drewnożerne larwy usuwają cześć tych wiórków. Usuwane wiórki gromadzą się dookoła szyi korzeniowej. Nierzadko zdarza się, że wiele larw rzemlika topolowca jednocześnie żeruje w jednym drzewie, a drążone przez nie chodniki łączą się ze sobą. Intensywne żerowanie rzemlików topolowców zlokalizowane w odziomkowej części drewna powoduje powstawanie zgrubienia zlokalizowanego nieznacznie powyżej szyjki korzeniowej. Zgrubienie to stopniowo powiększa się podczas żerowania larw rzemlika topolowca. W październiku po osiągnięciu przez larwy tego drewnożernego owada 12 milimetrów długości kończą one żerowanie, a następnie zimują wewnątrz przebiegających w drewnie chodnikach.

Podczas kolejnego roku żerowania te drewnożerne robaki wgryzają się głębiej w drewno. Jeśli dane drzewo jest cienkie chodniki drążone są przez te drewnożerne robaki w górę lub w dół wewnątrz rdzenia. Powstają przy tym mające do 15 milimetrów długości wiórki, które wyrzucane są przez te drewnożerne robaki na zewnątrz poprzez krótkie chodniki, które wygryzane są w poprzek włókien. Po kolejnym przezimowaniu larw rzemlika topolowca chodniki te przedłużane są przez nie w górę. Za równo całkowita długość chodników jak i ich szerokość pod koniec rozwoju larwy rzemlika topolowca są dużo większe niż jest to w przypadku większości innych gatunków szkodników drewna. Mają one do 75 centymetrów długości i 2 centymetry szerokości. Czasami zdarza się, że chodniki larwalne częściowo zlokalizowane są w podziemnej części pnia. Większość długości chodników powstaje na początku żerowania. W drugim roku larwy zajmują się głównie poszerzaniem chodników już istniejących.

Również to wyróżnia rzemlika topolowca ponieważ tylko niewielka część szkodników drewna żeruje pod ziemią, a jeszcze mniej jest szkodników drewna, którym zdarza się żerować za równo pod ziemią jak i nad ziemią. Jesienią trzeciego roku żerowania larwa rzemlika topolowca przygotowuje kolebkę poczwarkową. Kolebka ta ma 37 milimetrów długości. Znajduje się ona w przedłużeniu chodnika głównego. Larwy rzemlika topolowca zimują wewnątrz tych kolebek, a ich przeobrażenie się następuje dopiero w następnym roku. Może ono nastąpić od kwietnia do sierpnia. Po upływie od 10 do 17 dni od wylęgnięcia się osobników dorosłych rzemlika topolowca wygryzają się one na zewnątrz drewna poprzez kolisty otwór wylotowy mający 12 milimetrów średnicy.

Całkowita długość cyklu rozwojowego rzemlika topolowca uzależniona jest od warunków zewnętrznych w tym zwłaszcza od pogody. W krajach Europy południowej rozwój rzemlika topolowca może zakończyć się w ciągu zaledwie dwóch lat, ale na terenie Polski trwa on od trzech do czterech lat.

Szkody wyrządzane przez rzemlika topolowca

Rzemlik topolowiec to groźny szkodnik pierwotny topól. Poważne, a jednocześnie bardzo charakterystyczne uszkodzenia powodowane są za równo przez żerujące w drewnie larwy jak i osobniki dorosłe rzemlika topolowca. Młodsze drzewa opanowane przez rzemlika topolowca łamane są przez wiatr, a starsze giną. Jeśli żerujące w drewnie larwy są nieliczne drzewa mogą przeżyć pomimo ich żerowania jednakże także na nich silnie odbija się żerowanie larw. Drzewa takie mają zdeformowane strzały, są osłabione i wolno rosną.

Uszkodzone drzewa stają się również podatne na żerowanie szkodników wtórnych w tym zwłaszcza przeziernika topolowca, a także na zakażenia spowodowane przez patogeniczne bakterie lub grzyby powodujące wydzielanie się posuszu, zamieranie drzew i zgniliznę drewna. Uszkodzenia powodowane przez larwy rzemlika topolowca sprawiają, że wartość użytkowa drewna w którym żerowały znacznie spada. Szkody wyrządzane przez rzemlika topolowca szczególnie znaczące są na terenie plantacji topoli. Pierwsze znane nam informacje dotyczące szkód wyrządzonych przez rzemlika topolowca pochodzą z 1914 roku z Włoch. Podana ona została przez Cecconiego

Zapobieganie szkodom wyrządzanym przez rzemlika topolowca

Zapobieganie szkodom wyrządzanym przez rzemlika topolowca polega na zwalczaniu rzemlika topolowca w sąsiedztwie planowanych upraw topoli oraz regularnym kontrolowaniu stanu zdrowotnego upraw tego gatunku drzew. Należy także unikać zakładania wielkoobszarowych monokultur topoli. Jeśli to możliwe monokultury te powinny być zakładane na terenach, które nie są zagrożone przez rzemlika topolowca. Należy zadbać także o odpowiednie warunki wzrostu dla topól. Drzewa powinny być odpowiednio uprawiane, a gleba właściwie nawożona. Poza tym szkółki nie powinny być zakładane w pobliżu miejsc w których rosną osiki lub topole. Kontrole występowania rzemlika topolowca powinny być przeprowadzane podczas pogodnych dni począwszy od 15 sierpnia do 15 września.

Podczas wspomnianych kontroli sprawdzane powinny być odziomkowe części wszystkich drzew. Kontrole te umożliwiają za równo monitoring występowania rzemlika topolowca jak i ocenę skuteczności zabiegów jego zwalczania przeprowadzonych w latach poprzednich. Jeśli kontrolowane zadrzewienia topolowe lub plantacje mają do 4 lat, a opanowane zostały pojedyncze drzewa obejmujące do 10 % topól znajdujących się w danym miejscu uszkodzone w ten sposób egzemplarze powinny zostać zastąpione sadzonkami zdrowymi. Jeśli opanowanie topól przez rzemlika topolowca jest nieco większe to na drzewach trocinkowych wykonywane są zabiegi chemiczne.

W przypadku plantacji starszych procedura zwalczania tego drewnożernego owada jest nieco inna. Jeśli opanowana przez rzemlika topolowca została mniej niż połowa drzew to drzewa trocinkowe poddawane są zabiegom chemicznym, a jeśli obecność rzemlika topolowca stwierdzono na więcej niż na połowie drzew zabiegom poddawane są wszystkie drzewa. Wspomniane zabiegi chemiczne przeprowadzane są podczas słonecznych dni w drugiej połowie czerwca. Zabiegi te polegają na opryskaniu dolnej części pnia aż do wysokości wynoszącej 60 centymetrów za pomocą insektycydów kontaktowych w roztworach olejowych.

Wrogowie rzemlika topolowca

Na rozwój rzemlika topolowca w dużym stopniu wpływają czynniki zewnętrzne w tym naturalni wrogowie tego owada. Najpoważniejsi wrogowie rzemlika topolowca to dzięcioły, pasożytnicze owady i grzyby. Spośród dzięciołów najpoważniejszym wrogiem tych owadów są trzy gatunki dzięciołów pstrych, a mianowicie mały, duży i średni, a także dzięcioł zielony. Larwy wydobywane są z drewna przez dzięcioły przez cały rok w tym zwłaszcza zimą gdy zdobycie innych rodzajów pożywienia jest utrudnione. Dzięcioły mogą wydziobywać larwy nawet z głębokości wynoszącej kilka centymetrów.

Dzięcioły nie wydziobują larw na ślepo. Zazwyczaj dobrze zdaja sobie sprawę z tego, gdzie się one chowają i wykuwają swoje otworu na wierzchołkach ich chodników. Rzadko zdarza się, aby w celu wydobycia pojedynczej larwy dzięcioły wykuwały dwie dziury. Dzieje się tak jednak tylko w sytuacji, gdy larwa przesunie się w chodniku podczas wykuwania dziury przez dzięcioła. Mimo iż dzięcioły są poważnym wrogiem rzemlika topolowca trudno jest uznać je za szkodliwe w kontekście zwalczania tego owada ponieważ uszkadzają one drzewa oraz zjadają larwy zarażone pasożytami oraz same pasożyty.

Największym naturalnym wrogiem rzemlika topolowca nie są jednak dzięcioły, lecz pasożyty. Spośród pasożytów największym zagrożeniem dla rzemlika topolowca są pasożyty jaj na przykład Euderus Cautacus. Pasożytami zarażona jest spora cześć jaj rzemlika topolowca, a w pojedynczym jaju może być nawet kilkanaście osobników pasożytów. Pasożyty pojawiają się w jajach rzemlika topolowca wkrótce po ich złożeniu. Do jesieni potrafią całkowicie zjeść zawartość jaja, a następnie zimują w jego wnętrzu. Jaja rzemlików zarażone pasożytami poznać można po wrzecionowatym kształcie, choć jeśli pasożytów jest w nich niewiele są one nierozróżnialne od jaj niezarażonych pasożytami. Wiele pasożytów ginie wewnątrz jaj.

W larwach rzemlika topolowca żeruje Ischnocerus rusticus. Samice tego gatunku składają jaja w młodych, przebywających blisko łyka larwach. W ciele pojedynczej larwy składanych jest do kilkunastu jaj. Całkowity czas rozwoju tych pasożytów w ciele żywiciela to około roku. W larwach rzemlika topolowca żerują również Xylophrurus lancifer, rhimphoctona fulvipes, Ephialtes abbreviatus, Cryptus viduatorius, Kaltenbachia dentata i remiteles rufobasalis. Pasożyty zazwyczaj usiłują przedostać się do larw poprzez otwory przez które wyrzucały one wiórki. Jeśli nie mogą dostać się do larw tą drogą nawiercają drewno. Zarażone larwy dopóki żyją żerują w ten sam sposób co larwy zdrowe. Drewno opuszczane jest przez pasożyty otworami, którymi larwy rzemlika topolowca wyrzucały wiórki.

Na osobniki dorosłe polują ptaki na przykład kukułki.