Miesięczne archiwum: Lipiec 2017

Impregnacja drewna

zwalczanie korników

Drewno od tysiącleci towarzyszy człowiekowi. Początki człowieka nazywamy epoką kamienia łupanego, ale w rzeczywistości powinniśmy nazwać je epoką drewna niezaimpregnowanego ponieważ to drewno było podstawowym surowcem z którego budowaliśmy większość tego, co wtedy budowaliśmy. Na przestrzeni tysiącleci drewno nadal pozostawało niezwykle ważnym materiałem z którego wybudowaliśmy statki którymi dotarliśmy do Ameryki, wiatraki z którymi walczył Don Kichot i tysiące innych przedmiotów. Mimo iż pojawiły się inne materiały drewno nadal odgrywa nie małą rolę jako ważny surowiec z którego wykonujemy różnego rodzaju przedmioty i budowle. W dodatku nauczyliśmy się impregnować drewno dzięki czemu chronimy je przed szkodliwym działaniem wody, owadów i innymi zagrożeniami.

Jak zabezpieczyć drewno przed wodą, szkodnikami i  innymi zagrożeniami?

Impregnacja stała się powszechnie stosowaną metodą ochrony drewna już w XIX wieku. W 1903 roku w Ligocie pod Katowicami powstała pierwsza wytwórnia środków do impregnacji drewna na terenie dzisiejszej Polski. Produkowane wtedy impregnaty zawierały dużo niebezpiecznych dla ludzi i środowiska substancji. Na szczęście impregnaty stosowane obecnie są dużo bezpieczniejsze za równo dla ludzi jak i dla środowiska. Jak przebiega impregnacja dzisiaj? Jak zabezpieczyć drewno przed owadami, jak zabezpieczyć drewno przed wodą ? Jak zabezpieczyć drewno przed śniegiem, jak zabezpieczyć drewno przed promieniami UV? Jak zabezpieczyć drewno przed wilgocią? Na te pytania dotyczące tego, jak wygląd i przebiega impregnacja dzisiaj odpowiemy w naszym artykule. Napiszemy też czym jest impregnacja, czym są impregnaty, co daje impregnacja, jak jest podział impregnatów, z czego składają się impregnaty, jak zaimpregnować drewno i co zrobić jeśli farba się łuszczy.

Czym jest impregnacja ?

Impregnacja to nasycanie różnego rodzaju materiałów w tym między innymi papieru, drewna, skóry i wyrobów włókienniczych. Impregnacja ma na celu zabezpieczenie impregnowanych materiałów przed szkodliwym działaniem owadów, wody, śniegu, ognia, grzybów, glonów, porostów i innych czynników. Substancje używane podczas impregnacji nazywamy impregnatami.

Impregnacja drewna

Impregnacja drewna to najpowszechniejsza metoda zabezpieczenia drewna przed czynnikami biologicznymi. Impregnacja w znaczącym stopniu przedłuża trwałość drewna. Istnieje wiele metod impregnacji. Najczęściej spotykane to malowanie pędzlem, nakładanie wałkiem, wcieranie szczotką, zanurzanie drewna w impregnacie i natrysk.

Nowoczesne impregnaty mają spore możliwości:

  • chronią drewno przed wilgocią i śniegiem umożliwiając jednocześnie jego oddychanie
  • Chronią drewno przed wiatrem, promieniowaniem UV zanieczyszczeniami chemicznymi zawartymi w powietrzu
  • odprowadzają na zewnątrz wilgoć zawartą w konstrukcji
  • Zwalczają grzyby domowe i pleśniowe, glony i porosty,
  • Zabezpieczają drewno przed sinizną wtórną
  • Chronią drewno przed owadami i roztoczami
  • Zapobiegają pękaniu i paczeniu się drewna
  • Uatrakcyjniają wygląd drewna zmieniając jego odcień na bardziej pożądany
  • Przedłużają żywotność drewna
  • Wzmacniają strukturę drewna
  • Zmniejszają zmiany objętości drewna wywołane zmianami temperatury
  • Zwiększają odporność drewna na ogień

Nowoczesne impregnaty zachowują skuteczność również w przypadku naniesienia na wilgotną powierzchnię i gdy nanoszenie ma miejsce w niskich temperaturach. Przy zastosowaniu odpowiedniego preparatu do impregnacji impregnacja jest skuteczna już po jednokrotnym naniesieniu impregnatu.

impregnat na owady

Podziały impregnatów

Głównymi zagrożeniami dla drewnianych konstrukcji są owady, grzyby i ogień. Impregnaty dzielimy na jedno, dwu lub trójfunkcyjne w zależności od tego ile spośród tych zagrożeń zwalczają. Istnieją tez preparaty lecznicze stosowane w drewnie już zaatakowanym przez owady lub grzyby.

Ze względu na to jak bardzo dane drewno narażone jest na działanie czynników zewnętrznych i jak intensywne działania ochronne należy podjąć impregnaty dzielimy na pięć klas przedstawionych w tabelce

Klasa Umiejscowienie Kontakt z ziemią Narażenie na warunki atmosferyczne Czynniki przed którymi należy zabezpieczyć drewno
I Wewnętrzne elementy budowlane Nie Nie Owady
II Wewnętrzne i zewnętrzne elementy budowlane, Które mogą być przejściowo zawilgocone Nie Nie Owady i grzyby
III Zewnętrzne elementy budowlane, wewnętrzne elementy drewniane w wilgotnych pomieszczeniach Nie Tak Owady, grzyby wymywanie
IV Blisko gruntu Tak Tak/Nie Owady, grzyby wymywanie, próchnica
V W wodzie morskiej Nie Tak Owady, grzyby wymywanie, próchnica

Ze względu na skład impregnaty dzielimy na 4 podstawowe grupy:

  • rozpuszczalnikowe,
  • solne,
  • olejowe,
  • ochronno-dekoracyjne.

 

Impregnaty solne

Impregnaty solne są roztworami soli nieorganicznych. Obniżają palność drewna oraz chronią je przed szkodliwym działaniem owadów, roztoczy i grzybów. Impregnaty solne sprzedawane są w postaci gotowej do użytku lub w postaci rozcieńczanych wodą proszków i koncentratów. Impregnaty solne są bezbarwne. Jedynie niektóre spośród impregnatów solnych zawierają barwnik pozwalający na sprawdzenie, jak głęboko preparat wniknął w drewno.

Do ochrony drewna na zewnątrz budynków stosuje się wyłącznie preparaty niewymywalne trwale wiążące się z drewnem. Preparaty wymywalne stosowane są wyłącznie w miejscach nie narażonych na długotrwały kontakt z wodą.

 

Impregnaty olejowe

W celu ochrony drewna przed wodą najlepiej zastosować impregnaty olejowe. Produkowane są one na bazie oleju lnianego, często z dodatkiem wosku. Mogą zawierać również środki ochrony biologicznej.

Impregnaty olejowe trwale i dokładnie wypełniają pory drewna, tworząc na jego powierzchni warstwę hydrofobową. Warstwa hydrofobowa to warstwa odpychająca wodę. Drewno zaimpregnowane impregnatami olejowymi nie wymaga już malowania farbami ani lakierami. Jeśli obok zabezpieczenia drewna chcielibyśmy zadbać o jego wygląd i zmienić jego kolor powinniśmy użyć podczas impregnacji impregnatów olejowych koloryzujących, a jeśli wolimy naturalny kolor drewna powinniśmy użyć podczas impregnacji impregnatów olejowych bezbarwnych.

 

Impregnaty rozpuszczalnikowe

Impregnaty rozpuszczalnikowe swoją nazwę zawdzięczają temu, że rozcieńcza się je przy pomocy benzyny lakowej. Benzyna lakowa to benzyna ciężka zawierająca węglowodory składające się z od 10 do 16 atomów węgla. Benzyna lakowa odrzucana jest w procesie produkcji benzyny paliwowej z powodu zbyt wysokiej temperatury wrzenia. Benzyna lakowa jest łatwopalna i ma silny zapach. Łatwopalne są też impregnaty w których skład wchodzi. Na szczęście benzyna odparowuje z zaimpregnowanej powierzchni dzięki czemu zaimpregnowane impregnatami rozpuszczalnikowymi elementy nie będą łatwopalne.

Impregnaty rozpuszczalnikowe głęboko wnikają w drewno, skutecznie chroniąc je przed wilgocią, pleśnią, grzybami i promieniowaniem UV. Zaimpregnowaną impregnatami rozpuszczalnikowymi powierzchnię można malować lakierami i farbami. Podobnie jak w przypadku impregnatów olejowych impregnaty rozpuszczalnikowe mogą być koloryzujące lub bezbarwne.

 

Impregnaty ochronno-dekoracyjne (żywiczne)

Impregnaty ochronno-dekoracyjne zawierają żywice syntetyczne które jednej strony zapobiegają wnikaniu wody w głąb drewna, a z drugiej przepuszczają parę wodną, co pozwala drewnu “oddychać”. Impregnaty ochronno-dekoracyjne zabezpieczają też drewno przed owadami i grzybami. Niektóre spośród impregnatów ochronno-dekoracyjnych zawierają wosk, który chroni impregnat przed wypłukiwaniem, a drewno przed zawilgoceniem.

 

Inne składniki impregnatów

W impregnatach znajdować się mogą również inne substancje takie jak między innymi tebukonazol, propikonazol, tolilofluanid, flufenoksurol, Dowanol DMP, tetraborandisodowy, czwartorzędowe związki amoniowe, benzylo-C12-C16- alkilodimetylo, chlorki, butylokarbaminian 3-jodo-2-propynylu i pochodne ropy naftowej.

Przebieg impregnacji

Aby zaimpregnować drewno należy

  • Wybrać właściwy preparat do impregnacji drewna
  • Przygotować drewno do impregnacji. Przeznaczone do impregnacji drewno powinno być suche, odtłuszczone i oczyszczone z kurzu.
  • Przygotować impregnat do impregnacji
  • Nałożyć impregnat

To jak należy przygotować drewno i impregnat oraz jak należy nakładać impregnat na drewno uzależnione jest od rodzaju wybranego impregnatu. Zawsze należy stosować się w tym zakresie do zaleceń producenta impregnatu.

Szczególnie skomplikowane jest ponowne poddawanie impregnacji drewna, które już wcześniej poddano temu zabiegowi. Przed ponowną impregnacją należy wyciąć zbutwiałe i spróchniałe fragmenty drewna i zastąpić je zdrowym drewnem. Niewielkie ubytki uzupełniane są masą szpachlową do drewna. Warstwę drewna w której występują spękania należy usunąć poprzez zeszlifowanie lub zheblowanie. Szczególnie skomplikowana jest ponowna impregnacja drewna lakierowanego lub pomalowanego farbami. Z upływem czasu na tego typu powłokach pojawiają się pęcherze. Farba pęka i łuszczy się. Umożliwia to wodzie dotarcie do drewna. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji należy zeszlifować i zeskrobać z powierzchni drewna całą znajdującą się na nim farbę, a później pokryć całą powierzchnię drewna nową farbą.

 

chrząszcz czarny w drewnie

Tycz cieśla

Tycz Cieśla to Chrząszcz z rodziny kózkowatych. Jest on najbardziej znanym gatunkiem tyczy żyjącym w Polsce.

Morfologia tycza cieśli

Tycz cieśla osiąga od 10 do 24 milimetrów długości. Tym co wyróżnia tycza cieśle na tle innych owadów jest duża długość czułek. Czułki samca tycza cieśli mogą być nawet pięciokrotnie dłuższe od jego ciała, a samicy tycza cieśli dwukrotnie dłuższe od jej ciała. Tycz cieśla to rekordzista w jeśli chodzi o stosunku długości czułków do długości ciała. Przyczyny dla których tycz cieśla ma tak długie czułki do dziś są dla nas zagadką. Możemy jedynie spekulować, że długie czułki zwiększają szanse samców na kopulację. Samiec tycza cieśli jest krótszy, a jednocześnie szerszy od samicy. Odwłok samicy tycza cieśli zakończony jest pokładełkiem. Tycz cieśla jest szary. Na jego przedpleczu znajdują się cztery żółtawe plamy. Całe ciało tycza cieśli pokryte jest jaśniejszymi i ciemniejszymi łatkami, a pokrywy ukośnymi wzorami.

Występowanie tycza cieśli

Tycz cieśla występuje w iglastych lasach Europy, Kaukazu, Syberii, Chin, Korei i Azji mniejszej. Owad ten jest powszechny na terenie całej Polski. Osobniki dorosłe tycza cieśli obserwować można od marca do lipca, ale najliczniej występują one w kwietniu. Tycz cieśla najliczniej występuje w monokulturach sosnowych i innych lasach w których występuje dużo sosen. Szczególnie powszechnie tycz cieśla występuje w miejscach, w których las został osłabiony przez zanieczyszczenia przemysłowe, wiatrołomy lub pożary. Tycz cieśla sprawnie biega i lata. Aktywny jest przez całą dobę. Najliczniej tycz cieśla pojawia się na leśnych zrębach, gdzie przebywa na nasłonecznionych fragmentach drewna.

Dźwięki wydawane przez tycza cieśle

Tycz cieśla potrafi wydawać dźwięki poprzez pocieranie tylnej krawędzi przedplecza o tarczkę. Taką umiejętność nazywamy strydulacją. W ten sposób tycz cieśla odstrasza drapieżniki. Właśnie od tych przypominających piłowanie drewna dźwięków wzięła się nazwa tycza cieśli.

Rozwój tycza cieśli

Kopulacja tycza cieśli poprzedzona jest przez gonitwę samca za samiczką. Jeśli samców jest kilku dochodzi między nimi do walk o samiczkę. Po zakończeniu kopulacji samice składają jaja w spękaniach kory martwego świerku lub rzadziej innych drzew iglastych. Larwy tycza cieśli przypominają wyglądem larwy innych przedstawicieli rodziny kózkowatych. Ich rozwój trwa od roku do dwóch lat. Pod koniec rozwoju osiągają one 40 milimetrów długości. Larwy tycza cieśli odżywiają się drewnem. Żerują w powierzchniowej warstwie drewna położonej tuż pod korą. Pod koniec lipca lub w sierpniu w położonej w korze lub płytkiej warstwie drewna kolebce poczwarkowej następuje przepoczwarzenie larw tycza cieśli. Dorosłe tycze cieśle wychodzą na zewnątrz wiosną. Jedynie podczas wyjątkowo ciepłych jesieni pojawiają się już we wrześniu. Osobniki dorosłe tycza cieśli żyją około miesiąca.

Pozostałe gatunki tyczy występujące w Polsce

Tycz mniejszy

Najmniejszym gatunkiem tyczy występującym w Polsce jest tycz mniejszy (Acanthocinus griseus). Jak sama nazwa wskazuje jest on mniejszy od innych gatunków tyczy. Ma on do 14 milimetrów długości. W przeciwieństwie do tycza cieśli nie posiada on żółtawych punkcików na przedpleczu i prowadzi nocny tryb życia. Na terenie Polski jest rzadki. Występuje głównie w górach. Żeruje głównie na świerku i sośnie.

Tycz jodłowy

Tycz jodłowy rozmiarami przypomina tycza mniejszego, ale od pozostałych gatunków tyczy różni się ubarwieniem i wzorami na pokrywach. Występuje głównie w starych lasach iglastych z dużą ilością jodeł. Tycz jodłowy występuje w południowej części polski.