Żerdzianka krawiec – co to jest?

Żerdzianka krawiec  (Monochamus sartor) jest występującym w borach szpilkowych szkodnikiem drewna z rodziny kózkowatych.

Występowanie żerdzianki krawiec

Żerdzianka krawiec występuje na terenie wielu państw Europejskich. Teren jej występowania rozciąga się od wschodniej Francji przez Szwajcarię, północne Włochy, Bośnie i Rumunię aż do przykarpackiej Ukrainy i innych państw środkowej Europy. Żerdzianka krawiec bywała również zawlekana do Danii, Anglii i Finlandii.

Zasięg występowania żerdzianki krawiec odpowiada południowo-zachodniemu zasięgowi występowania świerka będącego najważniejszą rośliną żywicielską larw żerdzianki krawiec. Żerdzianka krawiec najczęściej występuje w górach aż do wysokości wynoszącej 1800 metrów nad poziomem morza. Na terenie Polski żerdzianka krawiec najliczniejsza jest w południowej części kraju w tym zwłaszcza na terenach górskich i na pogórzu.

Żerowanie żerdzianki krawiec

Na terenie Polski żerdzianka krawiec żeruje głównie w świerku pospolitym. Może żerować również w innych gatunkach świerków, a także choć głównie poza Polską w jodłach, sosnach, limbach i modrzewiach. Żerdzianka krawiec żeruje głównie w drzewach uszkodzonych, osłabionych, obumierających, wiatrołomach, wiatrowałach, śniegowałach oraz w nieokorowanych drzewach świeżo ściętych. Żerdzianka krawiec najczęściej pojawia się w drzewostanach nieco starszych znajdujących się w nasłonecznionych miejscach, które już zostały osłabione przez opieńkę lub pożar. Najczęściej pojawia się w grubych drzewach o średnicy wynoszącej 30 centymetrów.

Jak wygląda żerdzianka krawiec

Osobniki dorosłe żerdzianki krawiec maja od 15 do 37 milimetrów długości. Są one czarne. Na pokrywach żerdzianki krawiec w odległości 1/3 od ich nasady znajdują się głębokie poprzeczne wgniecenia, które są dobrze widoczne od tyłu. Tarczka żerdzianki krawiec jest krótko i równomiernie owłosiona. Pokrywy na wierzchołku są dość grubo urzeźbione. W przeciwieństwie do blisko z nią spokrewnionej żerdzianki urussowa na pokrywach żerdzianki krawiec nie ma wyraźnego zagęszczenia jasnych włosków. Czułki samic żerdzianki krawiec są nieco dłuższe od ich ciał. Od trzeciego członu są one białawo-szaro obrączkowane. Czarne czułki samców żerdzianki krawiec są dwukrotnie dłuższe od ich ciał. Jaja żerdzianki krawiec są owalne. Mają od 4,6 do 5,4 milimetra długości. Ich skorupka jest niewyraźnie siatkowana.

Larwy żerdzianki krawiec osiągają do 60 milimetrów długości. Szerokość głowy żerdzianki krawiec jest nieco mniejsza od jej długości. Na nasadzie przedplecza znajdują się podłużne bruzdki. Na brzusznych poduszkach ruchowych segmentów odwłokowych znajdują się bardzo niewielkie niemniej wyraźnie widoczne kolce. Białawe poczwarki żerdzianki krawiec osiągają od 15 do 38 milimetrów długości. Ich czułki są spiralnie zwinięte na spodniej stronie ciała. U samic żerdzianki krawiec są one zwinięte dwa razy, a u samców 4 razy.

Rozmnażanie się i rozwój żerdzianki krawiec

Osobniki dorosłe żerdzianki krawiec pojawiają się od czerwca do sierpnia. Szczególnie licznie pojawiają się one kiedy jest słonecznie. Najczęściej widywane są one na stosach drewna oraz na drzewach w którym będą rozwijać się larwy. Kopulacja podobnie jak jest to w przypadku blisko spokrewnionej z żerdzianką krawiec żerdzianką sosnowiec poprzedzony jest żerem regeneracyjnym. Żer ten odbywa się w koronach świerków. Podczas żeru regeneracyjnego żerdzianki krawiec płatowo obgryzają korę lub obrączkują drobne gałązki. Na wierzchołkowych partiach strzał i grubszych gałęziach obgryzają również kambium i łyko. Po kopulacji samice składają jaja pojedynczo lub rzadziej w grupach.

Umieszczają je w charakterystycznych nacięciach, które wygryzają w korze za pomocą żuwaczek, a następnie poszerzają za pomocą pokładełka. Larwy żerdzianki krawiec wylęgają się z jaj po upływie od 10 do 14 dni. Larwy żerdzianki krawiec wygryzają w kambium, łyku, wierzchnich warstwach drewna i korze placowate chodniki o nieregularnym kształcie. Początkowo chodniki te zapełniane są przez larwy żerdzianki krawiec brunatną mączką, a następnie białymi wiórkami. Po trwający około miesiąca żerowaniu larwy żerdzianki krawiec wgryzają się w drewno poprzez eliptyczny otwór mający wymiary wynoszące od 4 do 5 na od 9 do 13 milimetrów.

Następnie wygryzają one mający łukowaty kształt chodnik szeroki na 18 milimetrów. Chodnik ten sięga w głąb drewna aż do głębokości wynoszącej 14 centymetrów. W chodniku tym znajdują się białe, luźne wiórki. Wiórki te regularnie usuwane są przez larwy do placowatego chodnika znajdującego się pod korą, a później na zewnątrz kory przez znajdujący się w niej otwór. Chodnik zakończony jest kolebką poczwarkową. Po wylęgnięciu się z kolebki poczwarkowej osobniki dorosłe żerdzianki krawiec wygryzają się z drewna poprzez kolisty otwór wylotowy mający średnicę wynoszącą od 7,5 do 10 milimetrów. Cykl rozwojowy żerdzianki krawiec trwa od roku do dwóch. Najczęściej jest to jednak rok, a dwuletni cykl rozwojowy występuje głównie w trudnych warunkach klimatycznych w tym zwłaszcza w górach.

Szkody wyrządzane przez żerdziankę krawiec

Żerdzianka krawiec to groźny szkodnik wtórny świerków. Szkody, które wyrządza nierzadko są rozległe i poważne. Szczególnie duże są one w drzewostanach górskich, które zostały uszkodzone lub osłabione przez wiatr, śnieg, foliofagi lub opieńkę. Szkody wyrządzane są za równo przez larwy żerdzianki krawiec jak i osobniki dorosłe. Larwy uszkadzają kambium i łyko. Osobniki dorosłe uszkadzają gałęzie podczas żeru regeneracyjnego. Prawdopodobnie żywią się również sokiem zranionych drzew. Żerdzianka krawiec to jeden z najgroźniejszych szkodników drewna powodujący znaczne obniżenie jego wartości użytkowej.

Zapobieganie szkodom wyrządzanym przez żerdziankę krawiec.

Zapobieganie szkodom, które wyrządzane są przez żerdziankę krawiec polega na przestrzeganiu reguł higieny sanitarnej lasu. Podstawową metodą zwalczania żerdzianki krawiec jest korowanie i usuwanie zasiedlonych przez nią drzew, które przeprowadzane jest wczesną jesienią, a także wykładanie drzew pułapkowych z gałęziami. Drzewa pułapkowe korowane są po upływie miesiąca od kulminacji rójki. Drobne gałęzie usuwane są lub spalane w okresie zimowym.